आरोग्यनामा ऑनलाइन टीम – दिवाळीत मिठाईसाठी लागत असलेल्या पदार्थांची विक्री सर्वाधिक होत असल्याने नफेखोर व्यापारी मोठ्या प्रमाणात या पदार्थांमध्ये भेसळ करतात. यामुळे शरीरावर गंभीर दुष्परिणाम होत असल्याने हा धोका टाळणे खुप गरजेचे असते. भेसळयुक्त खाद्यपदार्थांचे गंभीर परिणाम टाळण्यासाठी यातील भेसळ घरच्याघरी कशी तपासावी याची पद्धत आपण जाणून घेणार आहोत.
अशी आळखा भेसळ
खाद्य तेल
खाद्य तेलात खनिज तेल मिश्रीत केले जाते. परीक्षा नळीत तेलाचा नमुना घ्या व त्यात पोटॅशिअम हायड्रॉक्साइड मिसळा. मिश्रण विरघळले तर तेल शुद्ध समजा. मिश्रणाचे दोन थर तयार झाले तर भेसळ आहे.
तूप
तूपातील कोल्टारडीजची भेसळ ओळखण्यासाठी सल्फ्युरिक अ‍ॅसिड टाकावे. जर पदार्थाचा रंग गुलाबी झाला, तर भेसळ आहे, असे समजावे.
रबडी
यात टिपकागदाची भेसळ केली जाते. हे ओळखण्यासाठी रबडीच्या नमुन्यात हायड्रोक्लोरिक अ‍ॅसिडचे काही थेंब टाका, त्यात थोडे पाणी मिसळा व काच नळीने मिश्रण ढवळा. नळीवर तंतू जमा झाले तर कागदाची भेसळ आहे.
चांदीचा वर्ख
मिठाईवर चांदीच्या वर्खाच्या नावाने अ‍ॅल्युमिनियम फ्वॉइल वापरले जाते. हे ओळखण्यासाठी चांदीचा अर्क जाळा. खरा चांदीचा अर्क जाळल्यास तो लहानशा बॉल प्रमाणे दिसेल तर अ‍ॅल्युमिनियम फ्वॉइल करडा रंगाचे होईल. तसेच वर्खाचा नमुना कोमट पाण्यात टाका. त्यात डायड्रोक्लोरिक अ‍ॅसिडचे थेंब टाका. मिश्रणात हायड्रोजनचे बुडबुडे आले तर भेसळ आहे.
पिठीसाखर
यामध्ये खाण्याचा व धुण्याचा सोडा मिसळला जातो. पिठीसाखरेच्या नमुन्यात हायड्रोक्लोरिक अ‍ॅसिडचे थेंब टाकल्यानंतर फेस आल्यास भेसळ आहे. साखरेत खडूच्या भुकटीची भेसळ असते. पेलाभर पाण्यात एक चमचा साखर टाका. साखर थेट तळाला गेली तर शुध्द आहे.
मिठाई रंग
मिठाईला आकर्षक व फ्रेश कलर देण्यासाठी मेटॅनिल यलो हा कृत्रिम रंग वापरला जातो. हे ओळखण्यासाठी मिठाईच्या तुकड्यावर हायड्रोक्लोरिक अ‍ॅसिडचे काही थेंब टाका. मिठाईला जांभळा रंग आल्यास कृत्रिम रंग आहे. तसेच मिठाई हातात घेतल्यानंतर हाताला जर रंग लागत असेल तर भेसळ आहे. मेटॅनिल यलो आणि टारट्रांजाइन यावर बंदी आहे.
खवा
खव्यामध्ये स्टार्च मिसळले जाते. हे ओळखण्यासाठी एका टेस्ट ट्यूबमध्ये थोडासा खवा घ्या व त्यात पाणी मिसळा. ते थोडे गरम करा. खवा गार झाल्यावर त्यात पाच थेंब आयोडिन टाका. जर खव्याचा रंग जांभळा झाला तर त्यात स्टार्च आहे.
दूध
दुधात खडू पावडर, साबण पावडर, हायड्रोजन पेरॉक्साइड, यूरिया व पाणी मिसळले जाते. हे ओळखण्यासाठी समान आणि स्वच्छ भागावर दुधाचे थेंब टाका. भेसळयुक्त दूध सगळीकडे पसरते तर शुद्ध दूध सरळ रेषेत वाहते. दूध काही काळानंतर पिवळे पडले तर भेसळ आहे. दुधाचे काही थेंब बोटावर घेऊन घासल्यास फेस आला तर भेसळ आहे. दुधाचे नमुने परीक्षानळीत घ्या व त्यात सोयाबिनची पावडर घाला, नळी हलवून त्यात रेड लिटमस पेपर टाका. दुधात युरिया असेल तर पेपर निळा होतो. दूध पावडरमध्येही कोल्टारडीजची भेसळ केली जाते. ते ओळखण्यासाठी सल्फ्युरिक अ‍ॅसिड टाका. जर पदार्थाचा रंग गुलाबी झाला, तर भेसळ आहे.
