आरोग्यनामा ऑनलाइन टीम – दुर्लक्ष केल्यास आमांश हा आजार जीवघेणा ठरू शकतो. हा आजार कोणत्याही व्यक्तीला होऊ शकतो. पोटात असलेल्या अमिबाच्या एका प्रजातीपासून हा आजार होतो. दूषित पाणी आणि स्वच्छतेच्या अभावी ही प्रजाती पोटात वाढते. यामुळे रूग्णाचा मृत्यू सुद्धा होऊ शकतो. यास अँटअमिबायसिस असेही म्हणतात. अँटअमिबा हिस्टोलिटिका एक मायक्रोऑरगॅनिझम असून तो परजीवी आहे. याच इंटेस्टाइनल प्रोटोझोआ पॅरासाइटमुळे आमांश हा आजार होतो.
दरवर्षी हजारो मृत्यू
हा आजार एक प्रकारचे संक्रमण असून तो सूक्ष्म परजीवी अँटअमिबा हिस्टोलिटिकाद्वारे पसरतो. या आजारावर वेळीच उपचार न केल्यास रुग्णाच्या जिवाला धोका निर्माण होतो. या आजाराने जगभरात ४८ कोटी रुग्ण पीडित असतात. दरवर्षी जगातील ४० हजार ते १ लाख १० हजार रुग्णांचे प्राण यामुळे दगावतात.
ही आहेत कारणे
स्वच्छतेचा अभाव, दूषित अन्न, पाणी आणि अस्वच्छ जागेत मलमूत्र केल्याने सूक्ष्म परजीवी हिस्टोलिटिकाचे सिस्ट शरीरात प्रवेश करतात. आतड्यावर याचे संक्रमण होते. या संक्रमणास अमिबिक डायरिया अथवा अमिबिक कोलाइटिस असे म्हणतात. काही वेळा हे परजीवी आतड्याच्या भिंती छेदून रक्तप्रवाहात उतरतात. त्यानंतर हे परजीवी आपल्या यकृत, हृदय आणि फुप्फुस, मेंदू असे कोठेही पोहोचतात. तेथील पेशींचे नुकसानही करतात. या कारणाने त्या अवयवांवर जखम होते. यकृताच्या संक्रमणास अमिबिक लिव्हर अॅबसेसेस म्हणतात. आतड्यानंतर ते यकृतास संक्रमित करतात. इ. हिस्टोलिटिकचे संक्रमण हृदय, फुप्फुस आणि मेंदूत क्वचित होते. अमिबायसिसची लक्षणे दिसून येण्यास काही दिवसांपासून आठवड्याचा काळ लागू शकतो, तरीही याची लक्षणे दोन ते तीन आठवड्याच्या आत दिसून येतात.
ही आहेत लक्षणे
१) पोट आखडणे, दुखू लागणे अशी लक्षणे दिसतात.
२) रुग्णाला डायरियाची तक्रार सुरू होते. शौचावाटे रक्तही पडते.
३) जेव्हा अमिबाचा जिवाणू किंवा परजीवी यकृतात प्रवेश करतो, तेव्हा पोटाच्या उजव्या बाजूच्या वर आणि फासळ्यांमध्ये खूप दुखते.
४) तापही खूप असतो. यामुळे भूक मंदावते.
५) उलट्याही होऊ लागतात.
अशी होते तपासणी
अमिबायसिसचे निदान करण्यासाठी रुग्णाच्या स्टूल सॅम्पलची तपासणी होते. रुग्णाच्या यकृताची तपासणी सुद्धा केली जाते. आतील अवयवांना नुकसान होत असल्याची शक्यता तपासण्यासाठी अल्टरासाउंड किंवा सीटी स्कॅन केले जाते. गरज भासल्यास सुईच्या साह्याने संक्रमणामुळे झालेल्या जखमेची तपासणी केली जाते. यकृतात गाठ किंवा सिस्ट कधी कधी फुटून पोट, फुप्फुस आणि हृदयाची झिल्लीमध्ये प्रवेश करतो. हा त्रास तर खूप धोकादायक ठरू शकतो. इंटेस्टाइन किंवा कोलोन पेशीमध्ये परजीवी असण्याची शक्यता पडताळून पाहण्यासाठी कोलोनोस्कोपी केली जाते.
हे आहेत उपचार
रुग्णाच्या संक्रमणावर उपचार पद्धती अवलंबून असते. साधारण संक्रमणासाठी १० दिवसांचे औषध दिले जाते. जर परजीवी यकृतात गाठ तयार करत असेल, तर १५ ते २० दिवसांपर्यंत औषधे दिली जाते. जर पस तयार झाला असेल, तर त्याला इंजेक्शनच्या साह्याने काढून टाकण्यात येते. कधी कधी आतड्यातील अमिबिक अल्सर फाटला तर पोटात संक्रमण पसरते. अशा अवस्थेत ऑपरेशन करावे लागते.
ही काळजी घ्या
* टॉयलेटहून आल्यानंतर किंवा मुलांचे डायपर बदलले तर गरम पाण्याने हात धुवा.